Poremećaji ciklusa ureje

Poremećaji ciklusa ureje su obilježeni hiperamonijemijom u uvjetima katabolizma ili preopterećenja bjelančevinama.

Primarni poremećaji ciklusa ureje (UCD) uključuju nedostatak karbamoil fosfat sintetaze (CPS), ornitin transkarbamilaze (OTC), argininosukcinat sintetaze (citrulinemija), argininosukcinat liaze (argininosukcinična acidurija) i arginaze (argininemija). Osim toga je opisan i manjak N–acetilglutamat sintetaze (NAGS). Što je nedostatak enzima “proksimalniji” to je hiperamonijemija teža; zato bolesti po težini idu sljedećim redoslijedom: nedostatak NAGS, CPS, OTC, citrulinemija, argininosukcinična acidurija i argininemija.

Nasljeđivanje svih UCD je autosomno recesivno, osim manjka OTC koji se nasljeđuje preko X kromosoma.

Simptomi i znakovi

Klinički znakovi sežu od blagih (npr. nenapredovanje, duševno zaostajanje, povremena hiperamonijemija) do teških (npr. promijenjeno stanje svijesti, koma, smrt). Manifestacije manjka OTC u ženskog spola sežu od zastoja u rastu, zaostajanja u razvoju, psihijatrijskih poremećaja i povremene hiperamonijemije (osobito postpartalne) do fenotipa sličnog onome u bolesnika muškog spola.

Dijagnoza i liječenje

Dijagnoza počiva na profilu aminokiselina. Primjerice, povišenje ornitina ukazuje na manjak CPS ili OTC, dok povišenje citrulina ukazuje na citrulinemiju. Nedostatak CPS i OTC se razlučuju mjerenjem orotične kiseline, jer nakupljanje karbamoil fosfata kod manjka OTC dovodi do alternativnog metabolizma u orotičnu kiselinu.

Liječi se ograničenjem bjelančevina u prehrani, kojim se još uvijek pruža odgovarajuća količina aminokiselina potrebna za rast, razvoj i normalan metabolizam bjelančevina. Arginin je kamen temeljac liječenja. On omogućuje stvaranje odgovarajuće količine normalnih međuproizvoda ciklusa ureje, za poticanje ugrađivanja više dušikovih spojeva u njih, a od koji se lako izlučuju. Arginin je također pozitivni regulator sinteze acetilglutamata. Nedavna istraživanja ukazuju kako je u bolesnika s manjkom OTC peroralno primijenjeni citrulin učinkovitiji od arginina. Dodatno liječenje se provodi s Na benzoatom, fenilbutiratom ili fenilacetatom, koji konjugiranjem glicina (Na benzoat) i glutamina (fenilbutirat i fenilacetat) omogućuju “pad dušika”. Usprkos ovim terapijskim prednostima, mnoge UCD je teško liječiti, te je mnogim bolesnicima u konačnici potrebno presađivanje jetre.

U ovom poglavlju:
Postupak s bolesnikom u kojeg se sumnja na nasljednu metaboličku bolest Bolesti metabolizma aminokiselina i organskih kiselina Fenilketonurija Poremećaji metabolizma tirozina Poremećaji metabolizma aminokiselina razgranatog lanca Poremećaji metabolizma metionina Poremećaji ciklusa ureje Bolesti nakupljanja glikogena Galaktozemija Poremećaji metabolizma fruktoze Poremećaji metabolizma piruvata Ostali poremećaji metabolizma ugljikohidrata Bolesti metabolizma masnih kiselina i glicerola Poremećaji ciklusa β-oksidacije Poremećaji metabolizma glicerola Lizosomske bolesti nakupljanja Gaucherova bolest Niemann-pickova bolest Tay-sachsova bolest i sandhoffljeva bolest Krabbeova bolest Metakromatska leukodistrofija Fabryjeva bolest Bolest nakupljanja kolesteril estera i wolmanova bolest Bolesti mitohondrijske oksidativne fosforilacije Bolesti peroksisoma Bolesti metabolizma purina i pirimidina Poremećaji obnove purina Poremećaji stvaranja purinskih nukleotida Poremećaji razgradnje purina Poremećaji metabolizma pirimidina