Poremećaji ciklusa β-oksidacije
Postoje brojni nasljedni poremećaji ovih procesa, koji se u pravilu očituju hipoglikemijom i acidozom za vrijeme gladovanja, dok neki uzrokuju kardiomiopatiju i mišićnu slabost.
Acetil–CoA se stvara iz masnih kiselina preko ponavljanih β–oksidacijskih ciklusa. Za potpunu razgradnju masne kiseline dugog lanca potreban je niz od 4 enzima (acil dehidrogenaza, hidrataza, hidroksiacil dehidrogenaza i liaza). Svi poremećaji oksidacije masnih kiselina se nasljeđuju autosomno recesivno.
Manjak acil dehidrogenaze srednjeg lanca (MCADD): Ovo je najčešći poremećaj β–oksidacijskog ciklusa i u mnogim državama je uključen u prošireni probir novorođenčadi.
Klinički znakovi tipično počinju nakon 2 do 3 mj. života i obično se pojavljuju nakon gladovanja (koje traje čak i 12 h). Bolesnici povraćaju i letargični su, što može brzo uznapredovati do konvulzija, kome i, ponekad, smrti (koja se može također pojaviti i kao SIDS). Tijekom napada, bolesnici imaju hipoglikemiju, hiperamonijemiju i neočekivano niske ketone u plazmi i mokraći. Česta je metabolička acidoza, no ona može biti i kasni znak bolesti.
Dijagnoza se postavlja na osnovi abnormalnih metabolita u krvi ili mokraći ili dokazivanja manjka enzima u kulturi fibroblasta; međutim, pretraga DNK može potvrditi većinu slučajeva.
Akutni napadi se liječe 10%–tnom glukozom IV, 1 do 5 puta brže nego se daje terapija održavanja (vidi str. 2291); neki kliničari također zagovaraju nadoknadu karnitina u akutnom napadu. Prevencija je prehrana siromašna mašću, bogata ugljikohidratima te izbjegavanje dugotrajnijeg gladovanja. Izvjesnu sigurnost za noćnog gladovanja često osigurava davanje kukuruznog škroba.
Manjak hidroksiacil–CoA dehidrogenaze dugog lanca (LCHADD): Ovo je po učestalosti drugi poremećaj oksidacije masnih kiselina. Ima mnoge zajedničke odlike s MCADD, no bolesnici mogu također imati kardiomiopatiju; rabdomiolizu, izrazito povišenje keratin kinaze i mioglobinuriju nakon mišićnog napora; perifernu neuropatiju i abnormalnu funkciju jetre. Majke s fetusom koji boluje od LCHADD često u trudnoći imaju HELLP sindrom (hemoliza, povišenje jetrenih enzima, niski trombociti—vidi str. 2197).
Dijagnoza počiva na višku dugolančanih hidroksikiselina, prilikom analize na organske kiseline i na njihove karnitinske konjugate prilikom pretrage na acilkarnitin ili glicinske konjugate prilikom pretrage na acilglicin. Može se potvrditi enzimskom pretragom fibroblasta kože. Akutni napadi se liječe hidracijom, velikim dozama glukoze, mirovanjem u krevetu, alkalizacijom mokraće i nadoknadom karnitina. Dugoročno liječenje uključuje prehranu bogatu ugljikohidratima, nadoknadu triglicerida srednjeg lanca te izbjegavanje gladovanja i težeg fizičkog napora.
Manjak acil–CoA–dehidrogenaze vrlo dugog lanca (VLCADD): Ovaj nedostatak je sličan LCHADD, no obično je povezan sa značajnom kardiomiopatijom.
Glutarična acidemija tipa II: Poremećaj prijenosa elektrona iz koenzima acil dehidrogenaza masnih kiselina u prijenosni lanac elektrona utječe na reakcije masnih kiselina svih duljina lanca (višestruki manjak acil–CoA–dehidrogenaze); također je zahvaćena i oksidacija nekolicine aminokiselina. Stoga klinički znakovi uključuju hipoglikemiju nakon gladovanja, tešku metaboličku acidozu i hiperamonijemiju. Dijagnoza se postavlja na osnovi povišenja etilmalonične, glutarične, 2– i 3–hidroksiglutarične i drugih dikarboksilnih kiselina prilikom analize organskih kiselina te glutaril i izovaleril i ostalih acilkarnitina u pretragama tandemskom spektrofotometrijom mase. Manjak enzima u fibroblastima kože može služiti kao potvrda. Liječenje je slično onome kod MCADD, osim što nekim bolesnicima može pomoći riboflavin.