Gaucherova bolest

Gaucherova bolest je sfingolipidoza koja nastaje zbog manjka glukocerebrozidaze, što dovodi do odlaganja glukocerebrozida i s njima povezanih tvari. Simptomi i znakovi ovise o tipu, no najčešće su to hepatosplenomegalija ili promjene SŽS– a. Dijagnoza se postavlja analizom enzima leukocita.

Glukocerebrozidaza normalno hidrolizira glukocerebrozid u glukozu i ceramid. Genski poremećaji enzima uzrokuju nakupljanje glukocerebrozida u tkivnim makrofagima putem fagocitoze, čime se stvaraju Gaucherove stanice. Nakupljanje Gaucherovih stanica u perivaskularnim prostorima mozga kod neuronopatskog oblika, izaziva gliozu. Postoje 3 oblika, čije su epidemiologija, enzimska aktivnost i očitovanje različiti.

Tip I (ne–neuronopatski) je najčešći (90% svih bolesnika). Ostatna enzimska aktivnost je najveća. U najvećoj su opasnosti Aškenazi Židovi; 1 od njih 12 je nosilac. Do nastupa dolazi u rasponu dobi od 2 god. do kasne odrasle dobi. Simptomi i znakovi uključuju hepatosplenomegaliju, bolest kostiju (npr. osteopeniju, osteolitične promjene s prijelomima), zaostajanje u rastu, kašnjenje puberteta, ekhimoze i pinguekule. Česte su epistakse i ekhimoze uzrokovane trombocitopenijom. Rendgenske slike pokazuju spljoštenje krajeva dugih kostiju (deformacija poput Erlenmeyerove posude) i stanjenje korteksa.

Tip II (akutni neuronopatski) je najrjeđi, a ostatna enzimska aktivnost je u ovom obliku najniža. Do nastupa bolesti dolazi tijekom djetinjstva. Simptomi i znakovi su oni progresivnog neurološkog propadanja (npr. rigidnost, konvulzije), do smrti dolazi do 2. godine života.

Tip III (subakutni neuronopatski) spada po svojoj incidenciji, enzimskoj aktivnosti i izraženosti kliničke slike, između tipa I i tipa III. Do nastupa dolazi u bilo koje doba tijekom djetinjstva. Klinički znakovi ovise o podskupini i uključuju progresivnu demenciju i ataksiju (IIIa), zahvaćanje kostiju i unutarnjih organa (IIIb) i supranuklearnu paralizu sa zamućenjem rožnice (IIIc). Bolesnici koji prežive do adolescencije mogu poživjeti još dugi niz godina.

Dijagnoza i liječenje

Dijagnoza se postavlja pretragom enzima u leukocitima. Otkrivaju se nosioci a tipovi se razlikuju pomoću analize mutacija. Premda je biopsija nepotrebna, dijagnostički znak je nalaz Gaucherovih stanica—tkivnih makrofaga ispunjenih lipidima u jetri, slezeni, limfnim čvorovima ili koštanoj srži, a koji imaju izgled poput zgužvanog papira.

Kod tipova I i III je učinkovito nadomještanje enzima posteljičnom ili rekombinantnom glukocerebrozidazom; za tip II ne postoji lijek. Enzim se modificira za učinkovitu dopremu u lizosome. U bolesnika koji dobivaju nadomjesno liječenje, potreban je rutinski nadzor nad Hb i trombocitima; rutinska pretraga slezene i jetre CT–om ili MR; i rutinska procjena zahvaćanja kostiju pomoću apsorpciometrije dvostrukim rendgenskim snopom ili MR.

Miglustat (100 mg PO 3×/dan), inhibitor glukozilceramid sintetaze, smanjuje koncentraciju glukocerebrozida (supstrata glukocerebrozidaze) i druga je mogućnost liječenja za bolesnike koji ne mogu primiti nadomjestak enzima.

U bolesnika s anemijom, leukopenijom ili trombocitopenijom, ili u onih s veličinom slezene koja uzrokuje neugodu, olakšanje može donijeti splenektomija.

Presađivanje koštane srži ili matičnih stanica predstavlja konačno izlječenje, no to se smatra zadnjom mogućnošću zbog znakovitog pobola i smrtnosti.