Manjak 11β-hidroksilaze

Manjak 11β–hidroksilaze (CYP11B1) uključuje poremećenu pretvorbu adrenalnih prekursora, koja dovodi do virilizacije, hipernatrijemije, hipokalijemije i hipertenzije. Dijagnoza se postavlja određivanjem kortizola, njegovih prekursora i androgena nadbubrežne žlijezde, te ponekad određivanjem 11–deoksikortizola i 11–deoksikortikosterona nakon primjene ACTH. Liječi se kortikosteroidom.

Nedostatak 11β–hidroksilaze uzrokuje oko 5% svih slučajeva prirođene hiperplazije nadbubrežne žlijezde. Pretvorba 11–deoksikortizola u kortizol i 11–deoksikortikosterona u kortikosteron je djelomično zapriječena, dovodeći do povišenih razina ACTH i pretjeranog stvaranja 11–deoksikortizola, 11–deoksikortikosterona (koji ima mineralokortikoidnu aktivnost) i androgena nadbubrežne žlijezde.

Simptomi i znakovi

Ženska novorođenčad može pokazivati dvosmislenost spolovila, uključujući povećanje klitorisa, srastanje labija i urogenitalni sinus. Muška novorođenčad se obično doima normalnom, no neka pokazuju povećanje penisa. Neka djeca pokazuju znakove kasnije, prijevremenim razvojem spolnih osobina, ili u djevojčica, nepravilnostima menstruacije i hirzutizmom. Uslijed povećane aktivnosti mineralokortikoida može doći do retencije soli s hipernatrijemijom, hipokalijemijom i hipertenzijom.

Dijagnoza i liječenje

Prenatalne dijagnostike nema. U novorođenčadi se određuje razina 11–deoksikortizola, 11–deoksikortikosterona, adrenalnih androgena i renina u plazmi; a u mokraći razina tetrahidro–11–deoksikortizola, tetrahidro–11– deoksikortizona, 17–hidroksikortikosteroida i 17–ketosteroida. Dijagnoza se potvrđuje utvrđivanjem povišenih razina. Ako je dijagnoza nesigurna, razina 11–deoksikortizola i 11– deoksikortikosterona se mjeri prije, i 60 min. nakon stimulacije s ACTH. U adolescenata, osnovne razine u plazmi mogu biti normalne, tako da se preporučuje stimulacija s ACTH.

Liječenje se sastoji od nadomještanja kortizola, tipično hidrokortizonom u dozi od 5 do 8 mg/m² 3×/dan, čime se smanjuje lučenje ACTH a razina 11–deoksikortikosterona i adrenalnih androgena smanjuje na normalu. Za uspostavu homeostaze Na i K obično nije potrebno nadomještanje mineralokortikoida, ali može biti nužno u novorođenčeta ili tijekom jakog stresa. Terapijski odgovor treba kontrolirati, u pravilu mjerenjem 11–deoksikortizola, DHEA i androstenediona u serumu, te utvrđivanjem brzine rasta i sazrijevanja kostiju. Bolesnicima s hipertenzijom treba kontrolirati krvni tlak.

Ženskoj djeci može biti potrebna kirurška rekonstrukcija s redukcijskom klitoroplastikom i konstrukcijom otvora rodnice. Često je u odrasloj dobi potrebna dodatna operacija, no uz odgovarajuću skrb i pozornost na psihoseksualne tegobe, može se očekivati normalan spolni život i plodnost.