Refrakcijske greške
U emetropnom oku (čija je refrakcija normalna), svjetlosne zrake koje ulaze u oko se pomoću rožnice i leće fokusiraju na mrežnicu, stvarajući oštru sliku koja se prenosi u mozak. Leća je elastična, osobito u mlađih osoba. Tijekom akomodacije, cilijarni mišići podešavaju leću kako bi na pravilan način fokusirala zrake. Refrakcijske grješke predstavljaju nemogućnost oka da oštro fokusira slike na mrežnici, izazivajući nejasan vid (vidi SL. 99–1).
Kod miopije, ili kratkovidnosti, žarišna točka se nalazi ispred mrežnice, jer je rožnica previše zakrivljena ili je os oka preduga. Udaljeni predmeti su nejasni, ali se predmeti u blizini jasno vide. Za ispravljanje se rabi konkavna (minus) leća. Kratkovidnost se u djece često pogoršava sve dok dijete ne prestane rasti.
Kod hiperopije, ili dalekovidnosti, žarišna točka je iza mrežnice jer je rožnica premalo zakrivljena ili je os oka prekratka. Nejasno se vide i predmeti u blizini i u daljini. Za ispravljanje se rabi konveksna (plus) leća.
Kod astigmatizma nesferično zakrivljenje rožnice ili leće uzrokuje da se zrake svjetlosti fokusiraju na različitim mjestima. Za ispravljanje astigmatizma se rabi cilindrična leća (dio cilindra). Cilindrične leće nemaju refrakcijsku snagu uzduž jedne osi a konkavne su ili konveksne uzduž druge osi.
Prezbiopija je gubitak sposobnosti mijenjanja oblika leće kako bi fokusirala predmete u blizini, a uzrok je starenje. Tipično se prezbiopija zamjećuje u 40–tim godinama života. Za promatranje predmeta u blizini se rabe konveksne (plus) leće. One se mogu nositi u vidu posebnih naočala ili se mogu nositi bifokalne leće ili tzv. progresivne leće, promjenjivog fokusa.
Anizometropijom se naziva pojava kad između jednog i drugog oka postoji znakovita razlika u refrakcijskoj grješci (obično >2 dioptrije) Prilikom ispravljanja nošenjem naočala, razlike u veličini slika (anizoikonija) do koje dolazi može izazvati tegobe pri spajanju slika ili čak do supresije jedne od slika.
Sl. 99–1. Refrakcijske greške.
(A) Emetropija; (B) miopija; (C) hiperopija; (D) astigmatizam.
Simptomi, znakovi i dijagnoza
Prvi simptom refrakcijskih grešaka jest da se udaljeni i/ili bliži predmeti nejasno vide. Ponekad, pretjerano naprezanje cilijarnih mišića može uzrokovati glavobolje, a pretjerano zagledavanje može izazvati isušivanje očne površine, nadražaj oka, zamor vida, osjećaj stranog tijela i crvenilo. U djece su simptomi mrštenje prilikom čitanja i pretjerano treptanje ili trljanje očiju.
Refrakciju treba provjeravati svakih 1 do 2 god. Probir kod djece pomaže u otkrivanju refrakcijskih grješaka prije nego što počnu ometati učenje. Određivanje refrakcije treba biti popraćeno opsežnim pregledom očiju (vidi str. 869), bez obzira na to izvodi li ga oftalmolog ili optičar.